طراحی فرش

مقدمه

در هنر و صنعت فرشبافی نقشه یک بخش مهم و به تعبیری اساسی‌ترین بخش کار به شمار می رود در کنار مسائل و عوامل مهمی که تشکیل دهنده اعتبار و ارزش فرش به حساب می‌آید اصالت و هویت ملی یک یفرش از روی نقشه آن شناخته می‌شود.

به طور کلی هر قوم یا ملیتی دارای فرهنگ خاص خود هستند که با مطالعه بررسی و پرداختن به آن می‌توان آن قوم را از اقوام دیگر تمیز داد نقشه فرش نیز مانند یک کتاب فرهنگ یک قوم را به سادگی و زیبایی هرچه تمامتر برای ما بیان کرده و روشن می‌سازد هرگاه دریابیم که ریشه این نقوش نشات گرفته در کجا و در چه تاریخی است در واقع به ریشه عمق این نقوش و عجین بودن آن با فرهنگ آن قوم می‌پردازیم.

حال با توجه به گستردگی و ریشه‌دار بودن هنر فرش بافی این سئوال را مطرح می‌کنیم که کدام قوم یا ملتی و در چه زمان و تاریخی توانسته است اولین نقش را روی قالی پیاده کند.

پاسخ دادن به این سوال بسیار مشکل و یا شاید غیر ممکن باشد زیرا هیچ سند دقیق و روشنی در مورد اینکه اولین قالی در چه زمانی و در چه مکانی بافته شده است در دسترس بشر نیست. مسلما به وجود آمدن فرش به شکل امروزی نیاز به یک سیر تکاملی بلند مدت دارد زیرا نمی‌توان قبول کرد که انسان به یک باره به این تکنیک رسیده باشد که بتواند آثار ارزشمندی را خلق نماید بنابراین باید در این خصوص به بافته‌هایی که از نظر تکنیکی ضعیفتر هستند توجه کرده و آنها را مورد ملاحظه قرار بدهیم.

شاید اولین زیر انداز بافت دست بشر را بتوان نمد دست به در هم بردن الیاف و درگیر کردن آنها با هم بافت اطلاق می‌شود و ابتدایی‌ترین شکل آن را می‌توان (بافت) نمد دانست زیرا نمدازدرهم فروتن پشمها به وسیلة فشار به وجود می‌آید همچنی با توجه به قرائن و شواهد موجود و آثار بر جای مانده از زندگی انسانها و تمدنهای قدیمی ابتدایی‌ترین نوع بافت به شکل امروزی را می‌توان پارچه گلیم دانست با تحول تکنیکی که این دست بافته‌ها در طول تاریخ داشته‌اند فرش پرزدار متجلی می‌شود فرش پرزدار نیز سیر تحول و تکاملی خاص را در طول تاریخ گذرانده تا به شکل امروزی در آمده است نقش فرش نیز به عنوان یک بخش اساسی و جدانشدنی از فرش سیر تحول و تکامل طولانی را پشت سرگذاشته است همچنان که نمی‌توان تاریخ دقیقی برای بافت اولین فرش تعیین کرد زمان مشخصی را نیز برای اولین نقش قالی نمی‌توان یافت اما در مورد نقش فرش می‌توان با استناد به سابقه هنر نقاشی و بررسیها و تحقیقات انجام گرفته توسط دانشمندان مختلف حدسهایی زد.

اینکه چه طرحی روی فرش پیاده می‌شود این موضوع نشات گرفته از ذهن طراح و یا بافنده طرح است نقاشی به عنوان یکی از اولین هنرهای طریقه انسان به شمار می‌رود. و تاریخ آن به زمانهای قبل از تاریخ (مدون) می‌رسد انسان با رسم نقش‌های مختلف عقاید و نظرات خود را به وسیلة آن بیان می‌کرده و بدین ترتیب به تدریج در یک قوم ،‌ یک سری نقوش به عنوان سمبل فرهنگی – هنری اهمیت پیدا کرده و به مرور زمان توسط هنرمندان رشته‌های مختلف مورد توجه قرار می‌گرفته از جمله آنها می‌توان این موضوع را بیان کرد که هنرمندان بافنده نیز از این امر پیروی کرده و این نقشها را بر روی دست بافته‌های گوناگون منتقل می‌کردند از آن جا که این نقوش در نزد اقوام مختلف دارای ویژگی خاص فرهنگی آن قوم بوده است از این رو می‌توان با پرداختن به این ویژگیها هنر و اندیشة هنری یک قوم را از هنر قوم دیگر تمیز و تشخیص داد.

هنر قالیبافی به عنوان هنری تکامل یافته و پیشرفته متاثر از هنرهای همچون گچبری سفال گری ، فلزکاری و حجاری است . می‌دانیم که هنرمندان این رشته‌های هنری از زمانهای گذشته با نقش کردن نشانه‌ها و هنر فرهنگی قوم خویش بر روی اثار خود اسناد تاریخی با ارزشی را برای آینده باقی گذاشته‌اند هنرمندان قالیباف نیز تحت تأثیر همین نقوش و با الهام‌گیری از آنها قالیها خود را آذین می‌بخشیدند.